A new Bridge – Intercontinental Ensemble

Programmatoelichting

A new Bridge voor nonet (2017/21)
In A new Bridge, legt componiste Bianca Bongers (1987) een muzikale verbinding tussen twee oevers van een rivier. In dit programma krijg het een bredere betekenis en wil zij een nieuwe brug leggen tussen hedendaags- en klassiek werk, als ook tussen musicus en luisteraar na een lange periode van relatieve stilte. Oorspronkelijk ontstond haar idee vanuit het krachtige beeld van de Tower Bridge in Londen, twee zelfstandige torens die met elkaar verbonden zijn, zonder hun eigen kracht te verliezen.

“Om dit te onderzoeken, heb ik mijn eerste bezoek gebracht aan Londen. Wat was het dat mij zo aansprak aan het beeld? Lopend over de brug, probeerde ik de afstand te voelen van de ene naar de andere oever. De hoger gelegen loopbrug, die vroeger altijd openbleef voor voetgangers, was voor mij de meest directe verbinding tussen de twee torens. De spanningsboog die je op deze manier ervaart, heb ik verwerkt in de muzikale spanningsboog van het stuk. Ook zijn de aspecten ’toren’ en ‘verbinding’, te zien als verticaal en horizontaal, gebruikt als de twee belangrijkste muzikale bouwstenen. Dit is terug te horen als respectievelijk een kort ritmisch element en lange sterker en zachter wordende lijnen. Zo lijkt de klank als het ware steeds dichterbij te komen en weer verder weg te gaan.

Het stuk opent met een roep naar de overkant. De klank reist af naar de verte, en neemt vanuit het allerzachtste punt een reactie mee terug. Dit zoeken naar contact, dat abstract begint, groeit uit tot een ‘vraag en antwoord’. Bijna onopgemerkt beginnen verschillende stemmen melodieën met elkaar te vormen, beide kanten vinden elkaar in de meest rijke harmonie van het stuk. Elkaar bereikt vervolgen zij hun weg, om daarna de brug weer verlaten.”

Bewegingsvrij voor nonet (2019/21) Voorpremière
Waar A new Bridge resulteerde in lange horizontaal verbindende lijnen, wilde ik in Bewegingsvrij echt werken met het verticale beeld van losse naast elkaar geplaatste akkoorden. Dat deze intentie er eerder ook al was, is goed te zien aan de overeenkomsten tussen beiden visuele voorstudies!

Speciale vermelding:
Op vrijdag 26 november 2021 zal Bewegingsvrij (2019) feestelijk in première gaan in originele versie voor vocaal dubbelkwartet & cello, uitgevoerd door s’OTTOvoces in de Grote Kerk in Breda. Dit na anderhalf jaar uitgestel wegens corona.

Clara Schumann (1819 – 1896) – 2 Romances, op. 21 (bew. Ernst Spyckerelle)

“Waar zou ik zonder jou zijn?” Een vraag die men vaak tussen koppels hoort, al dan niet met een grommende ondertoon. Maar deze vraag kon Robert Schumann zich niet vaak genoeg stellen. Toen hij de hand vroeg van Clara, had haar vader meer dan terechte twijfels: Wat zou iemand, die zo verbeten piano oefende dat hij zijn eigen hand eraan ruïneerde waarmee hij zijn concertcarrière vergooide, met zijn prachtige, getalenteerde, door Goethe aangeprezen dochter doen? Liefde maakt echter blind, en het koppel trouwde uiteindelijk in 1840.

Voor langere tijd was Clara de broodwinner in huis: Via tournees zorgde zij ervoor, dat er brood op de plank kwam, terwijl Robert zich kon wijden aan compositorische kwesties. Bovendien moest zij zorgen voor de kinderen en stond haar echtgenoot terzijde met raad en steunde hem toen hij aan zichzelf twijfelde, wat wel regelmatig gebeurde. En ze bracht bijna al zijn pianostukken in première en zorgde via haar eigen roem dat Robert als componist bekender werd. Het is dus duidelijk wat het antwoord is op de vraag “Waar zou ik zonder jou zijn?”. In het geval van Robert Schumann was hij waarschijnlijk nooit heel ver gekomen.

Al het huishoudelijke werk alles stopte haar niet om ook zelf te componeren. De komende twee van de drie romances zijn oorspronkelijk voor piano, maar het Intercontinental Ensemble speelt ze hier in hun eigen bewerking voor nonet.

‘Collage van een Achtvlak’ voor nonet (2016/19) – Bianca Bongers (1987)
Collage van een Achtvlak ontstond vanuit een verlangen naar helderheid. Ik ging uit van één enkele vorm, het achtvlak, dat ik muzikaal op verschillende manieren heb benaderd. Het heeft mijn interesse om muziek vorm te geven als een object, waarbij tijd geen nadrukkelijke rol speelt.

Ter voorstudie maakte ik een aantal tekeningen. Ik had een duidelijk beeld in gedachte voor het stuk en probeerde dat op die manier weer te geven. Het uiteindelijke achtvlak is hieronder als afbeelding te zien. Om deze vorm te onderzoeken, haalde ik het als het ware ‘uit elkaar’ door de lijnen en vlakken naast elkaar weer te geven. De laatste voorstudie laat zien wat er gebeurt wanneer iedere lijn van de vorm in het oneindige wordt doorgetrokken. Deze drie tekeningen gaven mij alle informatie die ik nodig had om te beginnen met schrijven!

Het stuk bestaat uit drie verschillende benaderingen van het achtvlak. Deze drie passages worden aan elkaar verbonden door een overgangsmotief. In de eerste benadering ga ik uit van losse lijnen die samenkomen tot een driehoek. Echter, wanneer je in de lengterichting van een lijn kijkt, zie je enkel een punt. Zo opent het stuk dan ook met een losse pizzicato toon vanuit cello, die zijn representatie krijgt als lijn in de viool. Dit principe bouwt zich uit door het hele ensemble. Crescendi waarbij er steeds een instrument bij komt, zijn als driehoeken visueel zichtbaar in de score.

Voor de derde en laatste benadering, heb ik gezocht naar een akkoord dat voor mij het karakter van het achtvlak weergeeft. Ik kijk naar de tekening en verplaats mij in het beeld. De samenklank die ik vond, heb ik uitgewerkt in een klankveld. Wanneer je lang genoeg luistert naar een complexe samenklank, kun je daar in gedachte steeds andere tonen in naar voren halen. Wat er klinkt blijft hetzelfde, maar is het veranderlijk in de oren van de luisteraar. Dat effect heb ik willen weergeven in de slot passage.

Dit werk is uitgegeven bij Donemus Publishing. Een eerdere opname gemaakt door het Intercontinental Ensemble is hier terug te luisteren.

Surrounded by Air – Appearance IV for nonet & percussion (2021)- Bianca Bongers (1987)

English
This the fourth in my series ‘Surrounded by Air’, consisting of short and details chamber music pieces with a playful and spatial character. This one, the fourth, is definitely the largest in instrumentation and probably also the most deep in its character. I’ve went back to my memory of five years ago. When I studied at the Royal Conservatory of Antwerp, in 2016 there has been an attack at the Brussels Airport. Belgium was in a higher state of security, and the atmosphere felt shady. When I arrived back in the evening to my hometown Haarlem, I’ve experienced a huge contrast. While biking home, I felt how calm and peaceful it was there. I remember thinking: “here the misery seems so far away!”. It was dark, I felt the wind blow and in the distance I heard the church bells ring. When I came closer, they became louder until I passed them and faded out again. Hearing water lapping against the quay, flags flapping in the wind. Right there I knew this bike ride home, was as a piece that I wished to once write. 

While talking with the ensemble, this image got connected with a second one, a ‘silent protest’. Linked to the theme ‘Resistance’ of Grachtenfestival, that memorizes 80 years since the February Strike of 1941. While going into hiding actually became recognized as a form of resistance, I started to take a closer look on the situation in of my grandfather of mother’s side, who was from a Jewish family. When he was 17 years old, he moved from Amsterdam to Veenendaal, together with his older brother who found a hiding place for them. Reading about how organizations were formed to help Jewish people, I’ve came across all types of hiding stories. So many individual people, coming together into the same ‘fate’. From here, I shaped the opening of the piece. Later while looking for the silence of that night in Haarlem, actually a lot of sound came out: as an unresolved expression, that needs to be processed. Around are free and spontaneous moments, as ambient sounds that pass by you. All until we start to hear the bells ring in the distance, they come closer and fade out again…

~ A piece as a memory, 
Dedicated to my grandfather Alfred Pach

This piece is commissioned by Intercontinental Ensemble with guest percussionist Dániel Bolba, thanks to funding by Fonds Podiumkunsten. 

Felix Mendelssohn-Bartholdy: Symphony N.4 op.90 (bew. Ernst Spyckerelle)

“This is Italy! And now has begun what I have always thought… to be the supreme joy in life. And I am loving it. Today was so rich that now, in the evening, I must collect myself a little, and so I am writing to you thank you, dear parents, for having given me all this happiness.”

Dit schreef de Duitse componist Mendelssohn vanuit Venetië aan zijn vader. Ook Mendelssohn kon niet ontkomen aan de Italiaanse schoonheid en levenslust, toen hij door Europa reisde. Zijn 3e symfonie (“Scottish”) stamt ook uit die tijd. Zijn poging, om het Italiaanse karakter in zijn muziek te vangen, werd onmiddellijk zeer positief onthaald. Het is dan ook een symfonie die vanaf de eerste noot al overvloeit van optimisme en energie. Het is daarom bevreemdend dat het een van Mendelssohn’s stukken was, waar hij zelf nooit helemaal tevreden mee was. Hij wou het verschillende keren herschrijven en het werd pas 4 jaar na zijn dood uitgegeven.